Shutterstock

Opinie Joost de Jong

GLB-geld kan Nederlandse boer allerlei kansen bieden

29 Oktober 2020 - Joost de Jong - 7 reacties

De Europese Unie heeft een kans voorbij laten gaan om het geld van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) in te zetten voor verduurzaming. Nederland kan in haar nationale beleid echter zelf mooie dingen doen met het Brusselse landbouwgeld. Initiatieven die ook goed zijn voor de boer.

Het GLB kent de boer inkomenstoeslagen toe op basis van zijn hoeveelheid grond. Die manier van rekenen heeft in veel Europese landen geleid tot grondprijsstijgingen. Dat maakt het voor jonge boeren weer moeilijker om het bedrijf van hun ouders over te nemen of een bedrijf aan te kopen.

Veel EU-lidstaten maken zich daar grote zorgen om. Om er toch voor te zorgen dat er genoeg jongeren zijn die een boerenbedrijf willen beginnen, wordt nu in het nieuwe beleid extra geld vrijgemaakt voor jonge boeren. Inkomenstoeslagen leiden verder tot een verhoging van pachtprijzen. In Oost-Europa komt op die manier soms de helft van die toeslagen ten goede aan de landeigenaren die hun grond verpachten.

Meer vermogen in grond
In feite leiden de grond-en pachtprijsstijgingen van de waarde van grond en pacht tot hogere kostprijzen en veroorzaken ze zo een druk op de inkomens op de langere termijn.Voor een evenwichtige beoordeling van de inkomensproblemen in de landbouw is het noodzakelijk om ook naar de vermogenspositie van de bedrijven te kijken. Veel bedrijven investeren in grond, waardoor steeds meer eigen vermogen in grond gaat zitten. Daardoor vindt mede dankzij de grondprijsstijgingen een sterke vermogensgroei plaats. Zo bleek het eigen vermogen van melkveehouders in de periode 2011 tot en met 2018 jaarlijks met €70.000 te zijn gegroeid.

Wie jaarlijks zijn vermogen op deze wijze ziet groeien, heeft weinig reden om te klagen. Het gezegde 'boeren leven arm, maar sterven rijk' is nog steeds van kracht. Dat moet veranderen. De financieringsstructuur in de landbouw is te sterk gericht op eigendom. Dat rechtvaardigt nog niet dat er in Nederland jaarlijks €700 miljoen aan inkomenstoeslagen wordt uitgekeerd.

De wortel en de stok
In de Volkskrant van 23 oktober uit Bas Eickhout, europarlementariër van Groen Links, zijn frustratie over de beperkte vergroening in de besluiten die nu genomen zijn over de GLB-gelden. De noodzakelijke verduurzaming van de sector wordt daarom een taai gevecht. Eickhout refereert aan de stok (wetgeving) en de wortel (subsidie) en concludeert dat die wortel te vroeg wordt weggegeven.

Dan blijft alleen de stok over als middel om de gewenste verduurzaming vorm te geven. Dat betekent op zijn beurt weer dat wetgeving komende jaren alleen maar strenger wordt. Onderwijl hebben de Nederlandse boeren hun buik vol van telkens nieuwe wetgeving die ze over hen wordt uitgestort.

Nederlandse boeren hebben al langer ervaring met strengere wetgeving. In 2003 werd Nederland door het Europese Hof veroordeeld wegens het niet nakomen van de verplichtingen van de Nitraatrichtlijn. Bij de derogatieonderhandelingen in 2006 zijn al afspraken gemaakt voor een fosfaatplafond in 2015. En dat fosfaatplafond heeft, mede door het op Nederlands verzoek loslaten van de superheffing, voor heel veel regelpijn gezorgd. Na de fosfaatproblemen ontstonden de stikstofproblemen.

Hogere regeldruk op komst
De komende jaren is nog meer regeldruk te verwachten. Vroeg of laat moet ook betaald gaan worden voor de emissies van broeikasgassen, waar de landbouw nog altijd van is vrijgesteld. Ook vraagt de toenemende verdroging op de zandgronden om regels en heffingen om het gebruik van grondwater terug te dringen. De waterkwaliteit van het oppervlaktewater is nog steeds bedroevend. Vergeleken met andere Europese landen scoort Nederland het slechtst op de Kaderrichtlijn Water. Dat vraagt om extra maatregelen.

In de Farm to Fork strategie van Eurocommissaris Frans Timmermans wordt een reductie van het gewasbeschermingsmiddelengebruik, antibiotica en kunstmest beoogd. Dat kan ook al evenmin zonder extra maatregelen. Het is daarom goed om de wortel van de GLB gelden te gebruiken om de pijn van wetgeving te verzachten en de verduurzaming van bedrijven te ondersteunen. Daar heeft de Nederlandse politiek het afgelopen decennium weinig voor gevoeld. Nog steeds wil de Tweede Kamer geen koppeling van de GLB-gelden met Europese richtlijnen.

Banale inkomenssteun
De kans om het GLB geld ruimschoots te gebruiken voor verduurzaming is Europees voorbij gegaan. Het geld wordt niet gebruikt als investering in de landbouw, maar als banale inkomenssteun om onze boeren het zo lang mogelijk te laten volhouden in de ratrace. Dat heeft een keerzijde. Van uitstel komt in dit geval geen afstel, omdat de Europese richtlijnen geen flauwekul zijn. Een overheid die de subsidiekraan ongecontroleerd openzet zonder de investeringen te sturen, moet vroeg of laat dwingende regels aan de landbouw opleggen.

Dat betekent dat de pijn van Nederlandse boeren met een intensief ruimtegebruik en met een landbouw die de ecologische grenzen overschrijdt, steeds schrijnender wordt. Zowel het fosfaat- als het stikstofdossier zijn daar evidente voorbeelden van. In beide dossiers dreven boeren, geholpen door de Nederlandse politiek, hun 'going business' tot het uiterste door in de race om in de markt te blijven. Uiteindelijk kregen ze te maken met regels waar ze niet meer aan kunnen voldoen. Daarmee is het boerenbelang niet gediend.

Er is nog hoop
De Europese boerenpolitici hebben zich waarschijnlijk niet gerealiseerd dat het bestemmen van meer geld voor biodiversiteit en door de overheid betaalde extensivering de overproductie kan verminderen. Zonder ruzie met de Mededingingsautoriteiten. Het had ongetwijfeld in het belang zijn geweest van betere prijzen voor agrarische producten.

Consumenten willen wel duurzaam voedsel, maar zijn niet bereid alle meerkosten daarvan te betalen. De markt is dan ook slechts in beperkte mate in staat om de kosten voor verduurzaming te financieren. Dat geldt in het bijzonder voor de Nederlandse landbouw, omdat driekwart van de productie wordt geëxporteerd als agrarische grondstof. Een groot deel daarvan gaat naar Duitsland, waar de consument niet altijd overtuigd is van de Nederlandse inspanningen voor dierenwelzijn die volgens onze beleidsmakers nou juist meerwaarde moeten opleveren.

Een Duitser vroeg me ooit 'Was machen die Holländer mit diesen Tierfabrike?'. De neiging van boerenbestuurders om de consument de schuld te geven om niet te betalen voor alles wat boeren doen voor verduurzaming doet wereldvreemd aan. BMW en Volkswagen geven toch ook de consument niet de schuld als hun auto's minder worden verkocht Voordeel is dat meer verantwoordelijkheid voor de besteding van GLB-gelden bij de lidstaten is gelegd

Nederlandse boer blijft gevangen
Vooral Nederlandse boeren blijven gevangen in het dominante (Nederlandse) model, dat is gericht op schaalvergroting, efficiency en kostprijsverlaging, maar niet op landbouw die in een dure regio overtuigt door zijn toegevoegde waarde. Zoals ik gisteren al betoogde, zijn boeren daarom niet de winnaars van de opnieuw op inkomenssteun en niet op verduurzaming gebaseerde besluitvorming over het jongste GLB.

Gelukkig is het nu aan de lidstaten om via een Nationaal Strategisch Plan invulling te geven aan de besteding van de GLB-gelden. Voordeel is dat meer verantwoordelijkheid voor de besteding van GLB-gelden bij de lidstaten is gelegd. Gelet op de ambitieuze uitspraken die minister Schouten nog steeds volhoudt, kan Nederland de besteding van de gelden hier meer richten op klimaat- en biodiversiteitsherstel. Dat biedt allerlei kansen.

GLB-gelden combineren
Zoals vorig jaar in het advies van de Raad van de Leefomgeving en Infrastructuur over het GLB is voorgesteld, is het nuttig om duurzaamheidsinspanningen van de keten te combineren met toeslagen vanuit het GLB. Een voorbeeld hiervan is het initiatief dat FrieslandCampina is gestart op basis een puntenstelsel. Aansluiting bij het Deltaplan Biodiversiteitsherstel biedt verder perspectief. Ook in akkerbouwgebieden zijn mogelijkheden om met akkerranden de biodiversiteit te vergroten, de ziektedruk te verminderen en te zorgen voor minder verontreiniging van het oppervlaktewater.

Akkerbouwer Piet Hermus maakt ons op Foodlog er al jaren op attent dat boeren niet alleen de dupe zijn van klimaatverandering maar ook een bijdrage kunnen leveren aan het opslaan van CO2 in de bodem. Het in samenhang verbeteren van bodemkwaliteit en klimaatmaatregelen kan een plek krijgen in het op te stellen Nationaal Strategisch Plan.

Hetzelfde geldt voor maatregelen om verdroging te verminderen. Dat geldt zowel voor de veenweidegebieden als voor de hoge zandgronden. Dat is niet alleen goed voor klimaat en biodiversiteit, maar ook goed voor de landbouw. Na drie droge zomers realiseren veel boeren zich dat het tijd wordt om het water beter vast te houden. Daarvoor is het nodig dat zoveel mogelijk GLB gelden worden gebruikt voor plattelandsbeleid, omdat daar meer mogelijkheden zijn om die gelden in te zetten voor publieke doelen.

Maken kabinet en Kamer geen gebruik van die sturing, dan gaat het maatschappelijk draagvlak voor de GLB-gelden - afkomstig uit belastingen - verder afkalven. Daar is de landbouw niet mee gediend. Denkbaar is zelfs dat meer boeren dan nodig verdwijnen, omdat ze met hoge lasten achterblijven.

Dit artikel maakt deel uit van de contentsamenwerking tussen Boerenbusiness en Foodlog. In twee delen geeft Joost de Jong, oud beleidsambtenaar van het Nederlandse ministerie van Landbouw zijn visie op het nieuwe kader voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de EU. Gisteren is deel 1 gepubliceerd: 'Ook boeren zijn verliezers van deze GLB-besluiten'.

Heb je een tip, suggestie of opmerking naar aanleiding van dit artikel? Laat het ons weten

Joost de Jong

Oud-beleidsambtenaar van de ministeries van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV) en Economische Zaken.
Regenradar
Powered by Agroweer
Reacties
7 reacties
Mart 30 Oktober 2020
Dit is een reactie op het Boerenbusiness artikel:
[url=https://www.boerenbusiness.nl/agribusiness/artikel/10889868/glb-geld-kan-nederlandse-boer-allerlei-kansen-bieden]GLB-geld kan Nederlandse boer allerlei kansen bieden[/url]
De heer de Jong gaat aan het meest belangrijke deel voorbij, namelijk dat vele goedkope producten in Europa worden geïmporteerd tegen hele lage prijzen; ook deze landen buiten Europa geven hun boeren subsidie waardoor ze een product in de markt kunnen zetten wat goedkoop is voor de consument. Het verhaal van de heer De Jong heeft pas zin als de grenzen van Europa (of Nederland) voor de import van deze goedkope producten dichtgaan. Naar verwachting zal dat nooit gebeuren omdat de landbouw altijd als wisselgeld zal worden gebruikt om industriële producten uit Europa te exporteren.
De meeste consumenten zullen altijd goedkope producten blijven kopen als deze worden aangeboden. Hierdoor zullen duurzame producten alleen door een kleine groep consumenten worden gekocht.
Dat 'Nederlandse boeren blijven gevangen in het dominante (Nederlandse) model, dat is gericht op schaalvergroting, efficiency en kostprijsverlaging', zal hierdoor blijven om als boer te overleven.


hans 30 Oktober 2020
Naast de zeer ware opmerking hierboven,

Is er ook nog het probleem dat de boer niet een Mercedes, Fendt of Heineken aflevert bij de consument, maar een vervangbare grondstoffen leverancier is.
En vaak is niet de "kwaliteit" van dure producten een aankoop reden, maar gewoon image waarmee men voor de dag komt in het openbaar.
Imago kost heel wat. Grote concerns, die kapitalen verdienen aan die dure imago producten (goedkope grondstoffen en duur eindproduct), weten de politiek zo te beinvloeden/belobbyen dat eerste levensbehoefte goedkoop blijft, om daarnaast de consumenten haar geld aan hun luxe producten te laten besteden.
Voedsel is echter thuis, dus geen manier voor de moderne mens om te showen. Biefstuk eet men in het restaurant, niet thuis.
JD 30 Oktober 2020
De kwaliteit van oppervlakte water is in ieder geval beroerde slecht gezien de enorme hoeveelheden antibiotica,medicijnresten,anticonceptie en drugs en drugsgerelateerde stoffen.Hoe het daar terecht gekomen is,Joost mag het weten...
Abonnee
Ad 30 Oktober 2020
Juist verwoord Mart, kijk maar weer dat Europa toch Round - UP resistente soja gaat toestaan. Die ook nog resistent is tegen Glufosinaat ammonium en Dicamba. Hoe er in Europa over round UP gedacht wordt weet iedereen onderhand wel.
Met Glufosinaat ammonium (Finale) mogen wij in Nederland de aardappels ook niet meer doodspuiten. Maar als het uit Z. Amerika komt en niks kost mogen het wel allemaal opeten. Zo komt Europese eiwitteelt nooit van de grond. Het is dweilen met de kraan open. Zelfde verhaal geldt voor suiker en vlees. Laat meneer Timmermans hier eerst is iets aan doen. Anders kent zijn Grean Deal alleen maar verliezers!!
Abonnee
Jan kievit 31 Oktober 2020
Ned zijn al 60jaar opgevoed met de kiloknallers afzet coop handelelaren en 95% van de telers verkopen deze planet proof producten structureel te goedkoop resultaat megabedrijven en geen sructurele opvolgers
Abonnee
Jan kievit 31 Oktober 2020
Ned zijn al 60jaar opgevoed met de kiloknallers afzet coop handelelaren en 95% van de telers verkopen deze planet proof producten structureel te goedkoop resultaat megabedrijven en geen opvolgers van de familiebedrijven
Piet 31 Oktober 2020
wat is hier nu werkelijk het probleem?

Met Europa is niemand meer hoofdelijk verantwoordelijk.

Betaald van onze centen en geregeerd door partij van vrijheid en democratie, linkser geregeerd als ooit vanuit rechts, zonder principes zonder geweten en als toekomst een energie transitie waar Den Uyl met zijn ECHTE aardgastransitie (investering in onze welvaart waar we wel iets mee opschoten...!) zich omdraait in zijn graf:

om het klimaat terug te veranderen

Geen ENKEL strafbaar feit laat zich vergelijken met dergelijke vergrijpen van criminele groeperingen die zich "regeringspartijen" noemen (overbetaalde schandknapen EU) die landverraad tot kunst hebben verheven en waarbij door media ieder weerwoord word weggezet als nepnieuws of complottheorie.

Het onderkennen van hun nieuwe rol in ONS land zou een begin zijn.
U kunt niet meer reageren.

Meld je aan voor onze nieuwsbrief

Schrijf je in en ontvang elke dag het laatste nieuws in je inbox

Nieuws Grond

Britse boer 'braakt' liever dan dat hij teelt

Achtergrond Politiek

Green Deal pijnpunt in gesprekken EU en Oekraïne

Interview Johan Mostert

'LNV zet mestmarkt klem en saneert veehouderij'

Opinie Jurphaas Lugtenburg

Toezeggen lukte wel in het GLB, betalen wordt lastig

Bel met onze klantenservice 0320 - 269 528

of mail naar support@boerenbusiness.nl

wil je ons volgen?

Ontvang onze gratis Nieuwsbrief

Elke dag actuele marktinformatie in je inbox

Aanmelden