Ik volg je $700 miljard en ik doe er nog ruim $100 miljard bovenop. Dat schijnt Christine Lagarde, de voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB) onlangs te hebben gezegd als zij en Jerome Powell, de voorzitter van de Fed, een potje poker hadden gespeeld.
Aankondigingen van de Amerikaanse centrale bank Fed gebeuren voor Europese tijden altijd zeer laat. Wat het gevoel van spanning overigens wel versterkt: met flikkerende schermen in een - op een bureaulamp na - donkere werkkamer in huize Mujagic. Met zwarte koffie op mijn antieke bureau binnen handbereik kondigde de Fed zondagavond aan $700 miljard aan quantitative easing (geldverruiming door staatsobligaties aan te kopen) te doen.
Daar ging de ECB later overheen met haar pakket van €750 miljard, circa $800 miljard. Lagarde voegde toe dat er geen limiet is hoe ver de bank bereid is te gaan, mocht dat nodig zijn. Naar verluidt was het Nederlandse bestuurslid Klaas Knot tegen het open einde van de regeling. Ik maak me dan maar wijs dat hij op zijn minst met de naam van het nieuwe instrument, de Pandemic Emergency Purchase Programme, is gekomen. Zodat we in Nederland op zijn minst met de afkorting aan woordspelingen als 'de ECB probeert de economie op te PEPPen' kunnen doen.
Zoeken naar schuldbewijzen
De bank koopt voor het eerst ook Grieks papier en gaat met het PEPP door tot zeker het einde van het jaar. De bank past de definitie aan van wat voor bedrijfspapier ze mag kopen, zodat meer obligaties in aanmerking komen. Vertaald: je moet voortaan goed zoeken om een schuldbewijs te vinden dat níet in aanmerking komt voor de ECB-shoppingactie.
De ECB zegt hiermee te willen verzekeren dat alle sectoren van de economie profiteren van de genomen maatregelen, zodat ze de schok van de coronacrisis kunnen opvangen. Hetzelfde geldt voor huishoudens, bedrijven, banken en overheden in de eurozone, aldus de bank. Ofwel: het programma is de facto een oorlogsverklaring aan het coronavirus.
Flexibiliteit maximaal
Het PEPP is zodanig opgezet dat de flexibiliteit voor de ECB maximaal is. Zo kan de bank het bedrag van aankopen variëren in tijd (dan meer, dan weer minder op de markt actief zijn), over verschillende activa (bijvoorbeeld dan weer meer bedrijfspapier en daarna meer staatsobligaties) en verschillende landen (zoals dan weer meer Italiaans papier en later juist meer Spaans papier, om maar wat te noemen).
Samengevat kan de ECB gedurende een paar weken alleen Italiaanse staats- en bedrijfsobligaties opkopen, als de marktomstandigheden daarom vragen. Daarmee kan de bank gericht inspelen als zich elders op de kapitaalmarkt een ongewenste ontwikkeling voordoet. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als de spread tussen de Italiaanse en de Duitse langetermijnrentes oploopt.
Geen risico toleren
De ECB zegt dat ze 'geen enkel risico tolereert dat de transmissie van het monetaire beleid in alle landen van de muntunie hindert'. Als die spread te hoog wordt, kan dat de transmissie hinderen. Het effect van de aankopen van de ECB zijn dan niet of nauwelijks voelbaar in Italië. Ook kwam de ECB nog met een belangrijk detail over nieuwe steunmaatregel.
Bij elk opkoopprogramma van de bank tot nu toe gold er de regel dat ze maximaal eenderde van alle uitstaande obligaties van een euroland in bezit mocht hebben. Deze regel schort de ECB nu op. Dat betekent dat er geen limieten meer zijn bij aankopen van obligaties waar de ECB rekening mee moet houden. In extremis kan de ECB nu volkomen legaal de totale Italiaanse staatsschuld opkopen.
1.000 miljard tot einde jaar
Tellen we deze laatste steun op bij het eerder genomen besluit voor extra QE á €120 miljard dit jaar, het lopende QE-programma á €20 miljard per maand en herinvesteringen van €15 tot €20 miljard per maand. Dan gaat de ECB tot en met december 2020 gemiddeld elke maand minimaal €130 á €135 miljard uitgeven aan staats- en bedrijfsobligaties in de eurozone. Dat betekent ruim €1.000 miljard vanaf nu tot Oudejaarsavond. Om het enigszins in perspectief te plaatsen: dat komt neer op €50.403 euro per seconde! Ter vergelijking: het gemiddelde jaarinkomen in Nederland bedraagt ruwweg €30.000.
Coronaschok dempen
Met het oog op de economie,is het een belangrijk besluit. Niet dat de ECB hiermee de ongetwijfeld harde klap voor de economie van de eurolanden voorkomt, maar wel dat de bank met dit beleid de tweede ronde effecten van de corona-gerelateerde economische schok dempt. Denk daarbij aan het aantal faillissementen en ontslagen.
Dat op zijn beurt betekent dat het herstel, zowel in de economie als op de markten, krachtig gaat zijn wanneer het ergste van de coronacrisis achter de rug is. Concreet is het geen verrassing als de economische krimp in het eerste en het tweede kwartaal uitzonderlijk blijkt te zijn, denk aan dubbele cijfers. Maar dat het herstel in de tweede helft van het jaar net zo sterk, zo niet sterker, uitpakt.